Aalto in Essen - een GVR

Aalto Musiktheater, Essen (DE) - Architect: Alvar Aalto

Bezocht tijdens de AetA-Werkbund studiereis naar Essen 19  t/m 21 april 2013

Op een luchtfoto is goed te zien hoe het Aalto Musikheater is gebouwd in de noord oostelijke hoek van de Stadsgarten. Ten zuiden van het centraal station splitst de weg uit de oude stad zich in tweeën, om verderop het stadspark flankeren. Bij beide hoeken van het park kunnen de bezoekers een laan oplopen of rijden om het theater te bereiken. Aan de noordkant van het theater worden de voetgangers beschermd door een luifel die hen tot aan de ingang op de noordwestelijke hoek begeleidt. Dezelfde lage luifel loopt over de toegangsdeuren door langs de westgevel, het park in. Deze onmonumentale toegang is zo ontworpen op verzoek van de opdrachtgever, die met deze vormgeving wilde benadrukken dat het theater er staat voor alle bevolkingslagen van deze industriestad. Het is echter volkomen duidelijk waar zich de ingang bevindt.

screenshot van Google Maps

Schuin tegenover het Aalto Musiktheater staat de oude Filharmonie van Essen aan de westkant van de Stadtgarten. De beide gebouwen hebben elk een balkon aan de parkkant, waarop de bezoekers niet alleen naar het eigen publiek kunnen kijken, maar ook - op gelijke hoogte - naar dat aan de andere kant van het park. Onder Aalto’s balkon bevindt zich de horeca, met grote buitenterrassen op het zuiden en (overdag) vanuit het park toegankelijk. Het toneelhuis ligt parallel aan de oostrand van het park, met in de plint van deze lange oostgevel de ramen van de kantoren en werkplaatsen. Via de zuidoost hoek van het theater is de Aalto foyer bereikbaar.

Waar Ruhnau zijn muziektheater in Gelsenkirchen aan het einde van een uiteindelijk mislukte stedenbouwkundige as heeft geplaatst, met zijn rug naar de erachter liggende wijk, vlijt het omvangrijke gebouw van Aalto zich als vanzelfsprekend en elegant neer in de Stadtgarten in Essen. Het gebouw toont zich asymmetrisch en nadrukkelijk a-monumentaal. Het is aan alle kanten niet zozeer gelijkvormig als wel gelijkwaardig.

De interne structuur van Aalto’s theater is een uitgebalanceerde verbinding tussen het interne, omvangrijke theaterprogramma en de externe, omringende stad. Het is evenzeer een uitgekiende en gerijpte verbinding tussen de schaal van het menselijk lichaam, het theater en de stad. Dit wordt overtuigend en op alle schaalniveaus uitgewerkt. De foyer is een feest van zien en gezien worden. Aalto is een Grote Vriendelijke Reus die geen aanstoot geeft en je uitnodigt om mee te spelen.

Minke Wagenaar

literatuur:

Demetri Porphyrios, Sources of Modern Eclecticism: Studies on Alvar Aalto. London, Academy Editions, 1982.